03.04.2025
Szczepienia - dlaczego należy się szczepić?
Szczepienia to jeden z najważniejszych i najskuteczniejszych sposobów ochrony zdrowia. Dzięki nim udało się wyeliminować lub znacząco ograniczyć wiele groźnych chorób zakaźnych, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu stanowiły realne zagrożenie życia. Mimo to wokół szczepień wciąż krąży wiele mitów i wątpliwości, które sprawiają, że są one częstym powodem dyskusji i zyskują liczne grono przeciwników. Dlaczego warto się szczepić? Jak działają szczepionki? Dlaczego odporność zbiorowa jest tak ważna dla zdrowia całego społeczeństwa? Wyjaśniamy, co warto wiedzieć, by świadomie dbać o zdrowie swoje i swoich bliskich.
Co to jest szczepionka?
Szczepionka to preparat medyczny, który ma za zadanie pobudzić układ odpornościowy do wytworzenia ochrony przed konkretną chorobą zakaźną. Jak działa szczepionka? Szczepionka zawiera osłabione lub inaktywowane drobnoustroje (np. wirusy, bakterie) albo ich fragmenty, które nie wywołują choroby, ale „uczą” organizm, jak skutecznie się przed nią bronić. Dzięki temu układ odpornościowy osoby zaszczepionej będzie potrafił szybko rozpoznać i zneutralizować dany patogen. Szczepionki są więc bezpiecznym i skutecznym sposobem na budowanie odporności – bez konieczności przechodzenia groźnej infekcji. To właśnie dzięki nim możliwe było opanowanie wielu chorób, takich jak odra, polio czy błonica.
Rodzaje szczepionek
Współczesna medycyna oferuje kilka rodzajów szczepionek, różniących się sposobem działania, składem i metodą przygotowania. Każdy z nich ma na celu wywołanie odpowiedzi immunologicznej i przygotowanie organizmu na kontakt z konkretnym drobnoustrojem. Do najczęściej stosowanych szczepionek należą: szczepionki żywe, inaktywowane, podjednostkowe i rekombinowane, mRNA i wektorowe.
- Szczepionki żywe – zawierają osłabione, ale nadal aktywne wirusy lub bakterie. Wywołują silną i długotrwałą odporność, np. szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR).
- Szczepionki inaktywowane – zawierają zabite drobnoustroje. Są bezpieczne i dobrze tolerowane, np. szczepionka przeciwko polio (IPV).
- Szczepionki podjednostkowe i rekombinowane – zawierają tylko wybrane fragmenty patogenów (np. białka), które wystarczą do pobudzenia odporności, np. szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
- Szczepionki mRNA – nowoczesne preparaty, które dostarczają organizmowi instrukcje do produkcji fragmentu wirusa, co wywołuje odpowiedź immunologiczną. Przykładem są szczepionki przeciw COVID-19.
- Szczepionki wektorowe – wykorzystują nieszkodliwego wirusa jako „nośnik” materiału genetycznego patogenu.
Szczepienia obowiązkowe
Szczepienia obowiązkowe mają na celu ochronę przed najgroźniejszymi chorobami zakaźnymi, które mogą prowadzić do poważnych powikłań, trwałych uszkodzeń zdrowia, a nawet śmierci. Szczepienia obowiązkowe są zgodnie z polskim programem szczepień ochronnych (PSO), muszą być wykonane w określonych terminach i dotyczą głównie niemowląt, dzieci i młodzieży. Wśród szczepień obowiązkowych znajdują się m.in.: szczepienie przeciwko gruźlicy, błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis (choroba Heinego – Medina), odrze, śwince, różyczce oraz WZW typu B.
Program szczepień obowiązkowych jest regularnie aktualizowany przez Ministerstwo Zdrowia i oparty na zaleceniach ekspertów oraz danych epidemiologicznych. Co ważne, szczepienia obowiązkowe są w Polsce bezpłatne i realizowane w ramach publicznej opieki zdrowotnej.
Kalendarz szczepień obowiązkowych
Program Szczepień Ochronnych (PSO) to oficjalny harmonogram określający, jakie szczepienia powinny zostać podane na poszczególnych etapach życia – od okresu noworodkowego, aż po dorosłość. Kalendarz szczepień zawiera zarówno szczepienia obowiązkowe, które są finansowane z budżetu państwa, jak i szczepienia zalecane - nieobowiązkowe, ale rekomendowane przez specjalistów dla dodatkowej ochrony zdrowia. W PSO uwzględnione są m.in. szczepienia przeciwko gruźlicy, WZW typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, odrze, śwince, różyczce, polio czy pneumokokom. Przestrzeganie kalendarza szczepień to podstawowy element profilaktyki zdrowotnej, który chroni nie tylko jednostkę, ale i całą populację, przyczyniając się do tzw. odporności zbiorowiskowej.
Szczepienia obowiązkowe dla dzieci (według Programu Szczepień Ochronnych – PSO).
| Wiek dziecka | Szczepienia |
| 0–24 godziny po urodzeniu | Gruźlica (BCG), WZW typu B (pierwsza dawka) |
| 6.–8. tydzień życia |
WZW typu B (druga dawka), |
| 3.–4. miesiąc życia | DTP – druga dawka, Hib – druga dawka, Polio – druga dawka, Pneumokoki – druga dawka |
| 5.–6. miesiąc życia | DTP – trzecia dawka, Hib – trzecia dawka, Polio – trzecia dawka, Pneumokoki – trzecia dawka |
| 7. miesiąc życia | WZW typu B – trzecia dawka |
| 13.–14. miesiąc życia | MMR (odra, świnka, różyczka) – pierwsza dawka, Pneumokoki – czwarta dawka |
| 16.–18. miesiąc życia | DTP – czwarta dawka, Hib – czwarta dawka, Polio – czwarta dawka |
| 6. rok życia | DTP – piąta dawka (szczepienie przypominające), Polio – piąta dawka |
| 10. rok życia | MMR – druga dawka |
| 14. rok życia | dT (błonica i tężec) – szczepienie przypominające |
| 19. rok życia | dT – kolejne szczepienie przypominające |
Kary za nieszczepienie dzieci
W Polsce szczepienia obowiązkowe są regulowane przepisami prawa i mają na celu ochronę zdrowia publicznego. Rodzice, którzy odmawiają szczepienia swoich dzieci bez uzasadnionych przyczyn medycznych, mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności administracyjnej. Najczęściej wiąże się to z nałożeniem grzywny w celu przymuszenia do wykonania szczepień – kara ta może być nakładana wielokrotnie aż do skutku, a jej łączna wysokość może wynieść nawet kilkanaście tysięcy złotych. Odmowa szczepień może mieć również inne konsekwencje – m.in. utrudnienia w zapisaniu dziecka do żłobka, przedszkola lub udziału w koloniach. W skrajnych przypadkach, gdy zdrowie dziecka jest poważnie zagrożone z powodu zaniechania obowiązkowych szczepień, sprawą może zająć się sąd rodzinny.
Szczepienia zalecane
Szczepienia zalecane to te, które – choć nieobowiązkowe – są rekomendowane przez ekspertów medycznych ze względu na swoją wysoką skuteczność i istotną rolę w profilaktyce zdrowotnej. Chronią przed chorobami, które mogą prowadzić do poważnych powikłań, a w niektórych przypadkach – nawet zagrożenia życia. Do najczęściej zalecanych szczepień należą m.in.:
- przeciwko rotawirusom (dla niemowląt),
- przeciwko meningokokom i pneumokokom,
- przeciwko grypie sezonowej,
- przeciwko wirusowi HPV (dla dziewcząt i chłopców),
- przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu,
- oraz szczepienia przypominające dla dorosłych – np. na tężec.
Choć szczepienia zalecane są odpłatne, wiele z nich jest częściowo lub całkowicie refundowanych, szczególnie dla wybranych grup wiekowych lub osób z grup ryzyka. Decyzję o ich podaniu warto skonsultować z lekarzem, który dobierze szczepienia odpowiednie do wieku, stanu zdrowia i stylu życia pacjenta.
Bibliografia:
- Małecka I., Matkowska-Kocjan A., Stryczyńska-Kazubska J., Talarek E., Przewodnik po szczepieniach ochronnych dla rodziców i małych dzieci, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa, 2021.
- https://vaccination-info.europa.eu/pl/informacje-o-szczepionkach/jak-dzialaja-szczepionki-0
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/jakie-sa-rodzaje-szczepionek-2/
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Ewa Rutkowska-Król – redaktor naczelna z ponad 10-letnim doświadczeniem, specjalizująca się w tworzeniu treści produktowych oraz artykułów o tematyce medycznej. Przez lata miała okazję współpracować z różnymi firmami z branży zdrowia i farmacji, dostarczając merytoryczne i angażujące teksty. Jej pasją jest przekształcanie skomplikowanych zagadnień medycznych w przystępne treści, które pomagają czytelnikom lepiej zrozumieć świat zdrowia i dbania o siebie.
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Szczepienia - dlaczego należy się szczepić?
Szczepienia to jeden z najważniejszych i najskuteczniejszych sposobów ochrony zdrowia. Dzięki nim udało się wyeliminować lub znacząco ograniczyć wiele groźnych chorób zakaźnych, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu stanowiły realne zagrożenie życia. Mimo to wokół szczepień wciąż krąży wiele mitów i wątpliwości, które sprawiają, że są one częstym powodem dyskusji i zyskują liczne grono przeciwników. Dlaczego warto się szczepić? Jak działają szczepionki? Dlaczego odporność zbiorowa jest tak ważna dla zdrowia całego społeczeństwa? Wyjaśniamy, co warto wiedzieć, by świadomie dbać o zdrowie swoje i swoich bliskich. Co to jest szczepionka? Szczepionka to preparat medyczny, który ma za zadanie pobudzić układ odpornościowy do wytworzenia ochrony przed konkretną chorobą zakaźną. Jak działa szczepionka? Szczepionka zawiera osłabione lub inaktywowane drobnoustroje (np. wirusy, bakterie) albo ich fragmenty, które nie wywołują choroby, ale „uczą” organizm, jak skutecznie się przed nią bronić. Dzięki temu układ odpornościowy osoby zaszczepionej będzie potrafił szybko rozpoznać i zneutralizować dany patogen. Szczepionki są więc bezpiecznym i skutecznym sposobem na budowanie odporności – bez konieczności przechodzenia groźnej infekcji. To właśnie dzięki nim możliwe było opanowanie wielu chorób, takich jak odra, polio czy błonica.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Spalacze tłuszczu - jak przyspieszyć metabolizm?
Dbanie o szczupłą sylwetkę stało się nieodłącznym elementem zdrowego stylu życia. Dążenie do osiągnięcia idealnej wagi i lepszej kondycji fizycznej skłania wiele osób do poszukiwań skutecznych sposobów wspomagających proces utraty tkanki tłuszczowej i zwiększania tempa przemiany materii. W związku z tym coraz większe zainteresowanie budzi temat spalaczy tłuszczu oraz naturalnych metod przyspieszania metabolizmu. Jakie są najpopularniejsze rodzaje spalaczy tłuszczu? Jak działają spalacze tłuszczu? Jak przyspieszyć metabolizm przez zmianę nawyków żywieniowych i aktywność fizyczną? Podpowiadamy poniżej. Metabolizm co to? Metabolizm to ogół procesów biochemicznych zachodzących w organizmie, które służą przetwarzaniu pokarmów i substancji odżywczych na energię potrzebną do życia oraz na materiał budulcowy dla wzrostu, naprawy tkanek i regulacji funkcji organizmu. Procesy metaboliczne obejmują zarówno katabolizm, czyli rozkład związków chemicznych w celu uwolnienia energii, jak i anabolizm, czyli synteza związków chemicznych w celu budowy substancji potrzebnych do wzrostu i naprawy. Zaburzenia metabolizmu mogą prowadzić do różnych chorób, takich jak cukrzyca, otyłość, czy choroby metaboliczne. Dlatego zachowanie prawidłowego metabolizmu jest istotne dla zdrowia, dobrego samopoczucia i szczupłej sylwetki.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Wzdęcia brzucha – objaw przejedzenia, nietolerancji pokarmowej, a może groźnego dla zdrowia schorzenia? Jakie są domowe sposoby i dostępne bez recepty leki na wzdęcia?
Wzdęcia brzucha to powszechny problem, który choć zazwyczaj nie stanowi poważnego zagrożenia dla zdrowia, może znacząco wpływać na komfort życia. Wzdęcia wynikają z nadmiaru gazów w jelitach, co najczęściej wiąże się z uczuciem rozdęcia, pełności i bólem brzucha. Aby móc skutecznie radzić sobie nadmiarem gazów warto poznać przyczyny, metody leczenia oraz domowe sposoby na wzdęcia. Wzdęty brzuch przyczyny Wzdęty brzuch to nieprzyjemny objaw będący wynikiem między innymi nadmiernej ilości gazów w jelitach, nietolerancji pokarmowych, problemów z trawieniem, zatrucia czy infekcji oraz zaparć. Wzdęcia mogą towarzyszyć także chorobom układu pokarmowego, a w przypadku kobiet – problemów ginekologicznych. Wzdęty brzuch po jedzeniu Nieprawidłowa, ciężkostrawna dieta bogata w gazotwórcze bądź tłuste produkty oraz spożywanie posiłków w pośpiechu to czynniki, które mogą prowadzić do wzdęć po jedzeniu Połykanie powietrza podczas jedzenia, picia, żucia gumy lub rozmawiania może prowadzić do wzdęć. Niektóre produkty spożywcze mogą powodować nadprodukcję gazów w przewodzie pokarmowym. Do produktów gazotwórczych należą między innymi fasola, kapusta, brukselka, cebula, brokuły, gazowane napoje i produkty mleczne. Wzdęcia po jedzeniu mogą wywoływać także nietolerancje pokarmowe — nietolerancja laktozy może powodować wzdęcia po spożyciu produktów mlecznych, a nietolerancję fruktozy może powodować trudności w trawieniu niektórych owoców, warzyw i słodzików. Spożywanie dużych ilości jedzenia podczas jednego posiłku może wpływać na czas trawienia i prowadzić do wzdęć. Nadmiar tłuszczów może opóźniać opróżnianie się żołądka, co może powodować wzdęcia. Brzuch jak balon — choroby "Brzuch jak balon" to określenie używane dla opisania wzdęcia lub dyskomfortu w okolicach brzucha. Uczucie to może być związane z różnymi schorzeniami, takimi jak IBS, choroba Leśniowskiego-Crohna, zaparcia, zapalenie jelita czy infekcje. Zespół jelita drażliwego (IBS) to schorzenie przewodu pokarmowego, które może powodować wzdęcia, ból brzucha, zmiany w rytmie wypróżnień i inne problemy trawienne. Choroba Leśniowskiego-Crohna to przewlekła choroba zapalna jelit, która może objawiać się między innymi wzdęciami, bólami brzucha i biegunką. Osoby cierpiące na celiakię mogą doświadczać wzdęć po spożyciu pokarmów zawierających gluten. Zaparcia i nagromadzenie kału w jelitach może prowadzić do uczucia wzdęcia. Zapalenie jelita grubego, zwłaszcza w postaci wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, może objawiać się bólami brzucha, wzdęciami i biegunką. Bakteryjne lub wirusowe infekcje jelitowe mogą powodować wzdęcia, biegunki i inne objawy ze strony układu pokarmowego. Wzdęty brzuch przyczyny ginekologiczne Spuchnięty brzuch u kobiet może mieć swoje źródło również w problemach ginekologicznych. Zespół policystycznych jajników (PCOS) to powodujące wzdęcia brzucha schorzenie charakteryzujące się obecnością torbieli na jajnikach. Endometrioza to choroba ginekologiczna, w której przebiegu komórki podobne do błony śluzowej macicy rosną poza nią. Może to powodować wzdęcia i ból brzucha oraz problemy z układem trawiennym. Torbiele jajnika - duże torbiele mogą powodować niewielkie powiększenie brzucha i uczucie wzdęcia. Mięśniaki macicy to rosnące w macicy guzy, które w zależności od ich rozmiaru i położenia, mogą powodować uczucie pełnego brzucha. Niedrożność jajowodów może prowadzić do wzdęć i wywoływać uczucia rozpierania. Ciąża pozamaciczna rozwijająca się najczęściej w jajowodzie, może powodować wzdęcie i ból brzucha. Zakrzepica w okolicach miednicy może wpływać na krążenie krwi i powodować wzdęcia i zaparcia. Niektóre kobiety mogą doświadczać wzdęć na skutek zmian hormonalnych związanych z cyklem menstruacyjnym. Kobieta doświadczająca wzdęć brzucha w połączeniu z innymi objawami, takimi jak ból, nieregularne krwawienia, trudności w oddawaniu moczu czy zmiany w cyklu menstruacyjnym, powinna niezwłocznie skonsultować się z lekarzem ginekologiem. Diagnostyka ginekologiczna, w tym badania obrazowe, badania krwi i inne, może być konieczna w celu zidentyfikowania przyczyny problemu i ustalenia odpowiedniego leczenia.
czytaj
Ewa Rutkowska-Król
Redaktor naczelna
Adaptogeny - naturalne wsparcie w walce ze stresem
Życie w ciągłym stresie, nadmiar obowiązków i brak czasu na regenerację mogą odbić się negatywnie na zdrowiu i samopoczuciu. Poszukując naturalnych sposobów na wsparcie organizmu w walce z codziennymi wyzwaniami, warto sięgnąć po adaptogeny – rośliny i zioła, które zwiększają odporność na stres, poprawiają koncentrację i przywracają równowagę emocjonalną. Znajomość adaptogenów oraz sposobu ich działania pomoże świadomie wprowadzić je do diety oraz odkryć ich potencjał w naturalnym wspieraniu zdrowia. Adaptogeny co to? Adaptogeny to naturalne substancje pochodzenia roślinnego wykorzystywane od wieków w medycynie ajurwedyjskiej i chińskiej. Ich działanie polega na wzmacnianiu odporności na czynniki stresogenne, zarówno fizyczne, jak i psychiczne, ponadto pomagają zwiększyć energię, poprawić koncentrację oraz wspierać układ odpornościowy.
czytaj